BM Çocuk Hakları Komitesi’ne Bireysel Başvuru Hakkının farkında mısınız ?
Bilindiği gibi Çocuk Hakları Sözleşmesinin Bireysel Başvuru Hakkı İhtiyari Protokolünün Türkiye Tarafından Onay Yasası Çıktı. 26 Mart 2018 tarihinden beri de yürürlüğe girmiştir.
Çocuk Hakları Sözleşmesinin 3. Protokolü Nedir ve Neden Önemlidir?
3. Protokol, Çocuk Hakları Sözleşmesinden ve insan hakları uluslararası hukukunda bulunan bir eksikliği gidermeye dönüktür. Çocuk Hakları Sözleşmesinde çocuklara hak sahibi bireyler olarak diğer insan hakları sözleşmelerinde olduğu gibi bir uluslararası şikayet mekanizması ön görülmemişti. Bir kişinin yasal hakları ancak hak arama yolları ve adalete erişim mekanizmaları varsa anlam kazanıyor. Bu nedenle, uluslararası düzeyde Çocuk Haklarına dair Sözleşme (ÇHS) hariç tüm insan hakları sözleşmelerinin bireysel hak arama ve adalete erişim mekanizması bulunmaktadır. Bu eksiklik Çocuk Haklarına dair Sözleşmeye ek Bireysel Başvuru Hakkı İhtiyari Protokolü’nün 2011 sonunda kabulüyle kısmen giderilmiş oldu.
Protokol hakkında “Bireysel Başvuru” ile ilgili 5/1 maddesi aynen şu şekildedir ”Başvurular,Taraf Devletin yetkisi sınırları içerisindeki,Taraf Devletin taraf olduğu aşağıdaki belgelerle ortaya konan her hangi bir hakkın,Taraf Devlet tarafından ihalal edilmesiyle mağdur olduğunu iddia eden kişi veya grup tarafından veya onlar adına ibraz edilebilir. “şeklindedir.
Protokol hakkındaki bilgiler kısaca şöyle,
Sadece ÇHS’ye, protokollerine ve Bireysel Başvuru Hakkı İhtiyari Protokolü’ne taraf devletler’den gelen bireysel başvurular BM Çocuk Hakları Komitesi tarafından incelenebilir;
Sadece ÇHS’de ve ek protokollerinde garanti altına alınmış yasal hakların ihlali incelenebilir;
Ulusal hak arama yollarının tümü tüketildiğinde ve başka bir uluslararası yasal hak arama yoluna başvurulmadı durumlarda BM Çocuk Hakları Komitesi’ne bireysel başvuru yapılabilir;
Bir ya da daha fazla çocuk hakkın ihlali ile ilgili başvuru yapabilir;
Üçüncü şahıslar ya da tüzel kişiler çocukların bilgilendirilmiş onamı bulunmadan çocuklar adında başvuru yapamazlar;
Üçüncü şahıslar ya da tüzel kişiler çocuğun ya da çocukların yüksek yararına hareket ettiklerini kanıtlayabilirlerse çocuklar adına başvuru yapabilirler..
Türkiye’de Protokolün Kabul Edilmesinden Onaylanmasına Kadar Geçen bir süreçte söz konusudur. Çocukların hakları hayata geçmesine katkıda bulunması amacıyla Çocuk Haklarına dair Sözleşme çerçevesinde bir bireysel başvuru sistemi oluşturmak için ihtiyari protokol oluşturulması görüldüğü gibi 2009 yılında Birleşmiş Milletlere üye tüm devletler tarafından kabul edilmiştir..
Türkiye’nin de aralarında bulunduğu bir çok ülke bu İhtiyari Protokol’ün yazılmasına doğrudan katkı verdi ve İhtiyari Protokolü Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na sundu. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşmeye ek Bireysel Başvuru Hakkı İhtiyari Protokolü (OPIC) 19 Kasım 2011’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edildi.
Protokol 28 Şubat 2012’de Cenevre’de ve daha sonra New York’ta Birleşmiş Milletler üye ülkelerinin imzasına açıldı. Protokolün uluslararası yasal bir anlaşma olarak yürürlüğe girmesi için gerekli 10 ülke tarafından onaylanması (Almanya, Arnavutluk, Bolivya, Gabon, İspanya, Karadağ, Kosta Rika, Portekiz, Slovakya, Tayland) ile 14 Nisan 2014’te yürürlüğe girdi. Çocuk Haklarına dair Sözleşme’ye taraf ülkelerin bu ihtiyari protokolü imzalayıp onaylaması gerekiyor ki ülkelerindeki tüm çocuklar bu yeni hak arama yöntemini kullanabilsinler. Türkiye 2012 yılında ihtiyari protokolü imzaladı.
Türkiye 2009’da hazırlanmasına doğrudan katkı verdiği, 2012 yılında imzaladığı Çocuk Haklarına dair Sözleşme’ye ek Bireysel Başvuru Hakkı İhtiyari Protokolü’nü 3. Nisan 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kanunla onay için gerekli adımı attı.Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne onay yasasını ulaştırmasını takiben Birleşmiş Sistemine girişinden üç ay sonra Türkiye’de yürürlüğe girmiş olması sonucu bu protokol 26 Mart 2018 tarihinden itibaren yürürlüktedir.
Bu tarihten itibaren çocukların ve söz konusu olan grupların müdahil olma hakkı hukuksal açıdan genişletililmiş olup Anayasanın 90 maddesi birlikte ele alındığında bu düzenlemenin gözetilmesini de artık yükümlü kılmaktadır. Ayrıca Avrupa İnsan Mahkemesi dışında çocuklar için bireysel başvuru mümkün olmaktadır.Bu düzenleme aynı zamanda Çocuk hakları adına tarafgirlik ve savunuculuk görevini yerine getirenler içinde ek bir sorumluluk yüklenmektedir.
https://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/127-cocuk-haklarna-dair-sozlesmenin-basvuru-usulune-iliskin-ihtiyari-protokol/
Ekler
