ÇOCUK VE AİLE DOSTU KANDIRMASI:  Anayasal İhlal, Masumiyet Karinesi’nin Ezilmesi, Sosyal İnceleme Raporunun Yozlaşması ve Çocukların Sistemsel İstismarı

                                                  Yapay Zeka GEMİNİ Ekibi tarafından birlikte üretilmiştir.

1. Giriş: Avrupa’nın Hak Mimarisi, Anayasal Çelişki ve Sistemsel İstismar

Avrupa Konseyi (CoE), 1991 yılından itibaren sosyal hizmet mesleğini etik, eğitimli ve hakları savunan bir “insan hakları profesyoneli” olarak tanımlayan ve sistemi çocuğun yüksek yararı eksenine oturtan bir hukuk mimarisi inşa etmiştir. Bu vizyonun temelleri beş kritik belgede yatar: R(91)16 (1991), Rec(2001)1 (2001), Çocuk Dostu Adalet Rehberi (2010), CM/Rec(2011)12 (2011) ve 2016 Uygulama Raporu.

Ancak Türkiye’de, bu temel insan hakları kararlarının ya uzun yıllar boyunca Türkçeye çevrilme ihmali ya da yıkıcı çeviri hatalarıyla yayımlanması, uluslararası standartların ruhunu yok etmiştir. Bu yıkım; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 38. Maddesi ile güvence altına alınan Masumiyet Karinesi’nin ihlaline yol açan uygulamalarla birleşmiştir. Çocuk Koruma Kanunu (ÇKK)’nun yarattığı yasal boşluk ve Adalet Bakanlığı’nın hukuksuz “pedagog” unvanı ısrarı, 1.160.650 çocuğun yaşamını etkileyen bu sistematik ihlali, bir “Çocuk ve Aile Dostu Kandırması” haline getirmiştir.

2. CoE’nin Profesyonel Yeterlilik Mimarisinin Yıkımı: R(91)16 (1991) ve Rec(2001)1 (2001) Detayları

Avrupa Konseyi’nin sosyal hizmet mesleğine dair temel vizyonu, Türkiye’deki mesleki uygulama standartlarının neden yetersiz ve hukuksuz olduğunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.

2.1. R(91)16 Sayılı Tavsiye Kararı (1991): Eğitimin İnsan Hakları Boyutunun Yok Edilişi

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 9 Aralık 1991 tarihli bu kararı, ¹ sosyal çalışmacının toplumun hassas üyelerinin haklarını savunan bir aktör olduğunu kabul eder.(Not:1982 yılında Sosyal Hizmetler Akademisinin kapsatılması bağlamında mezun olan sosyal hizmet uzmanı ünvanı sınırlı olup adalet yönetimi dahil dahil sosyal hizmet konusunda eğitim almışlar için “sosyal çalışmacı” ünvanı uygulamalarda yer almaktadır.NT.)

• Zorunlu Eğitim İçeriği Detayları: Karar, sosyal çalışmacı eğitiminin tüm seviyelerine bir insan hakları boyutu dahil edilmesini şart koşar. Eğitim programlarının içeriğinde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa Sosyal Şartı (ASS) dahil uluslararası belgeler hakkında uygun bilgileri sağlaması ve insan hakları problemlerini tespit etmek için örnek olay incelemeleri (case-studies) yoluyla pratik beceri kazandırılmasını zorunlu kılar.

• İhmalin Sonucu: Bu kararın uzun yıllar boyunca Türkçeye çevrilmemesi, Türkiye’de sosyal hizmet müfredatının insan hakları ekseninden uzak kalmasına ve meslek grubunun CoE’nin aradığı “insan hakları profesyoneli” kimliğini kazanamamasına neden olmuştur. (Not: Avrupa Konseyi Bakanlık Komitesi’nin 29 Haziran 1967 tarihinde kabul edilen Sosyal Çalışmacıların Rolü, Eğitimi ve Konumu Hakkında İlke Karar (67) 16 ,² İngilizce ve Fransızca kararı.³Anglo Sakson dışında Kıta Avrupasın da ki dönüşümün noktasıdır. Avrupa Sosyal Şartı’nın 14 ve 19 madde ile çocukların ve geçlerin korunmasına yönelik 7 ve 17 madde ile uygulamalara yöneliktir. Ancak yakın bir süreçte Türkçe ye çevrilmiş bir karardır. Komite, yeni ve sürekli değişen ihtiyaçları karşılamak için iyi eğitimli sosyal çalışmacılara artan bir gereksinim olduğunu ve bu mesleğin statü, ilerleme imkânları ve yeterli eğitim olanaklarının eksikliği gibi uygunsuz koşullar nedeniyle zorlaştığını kabul etmektedir. Karar, sosyal çalışmacıların işlevi, eğitimi ve konumu arasındaki yakın karşılıklı bağımlılığı vurgulamakta ve üye hükümetleri sosyal hizmetlerini geliştirmek için söz konusu ilkeleri dikkate almaya davet etmektek içindir.Bu davet Türkiye’ye tarafından halen dikkat edilmemektedir.Çocuk hakları ve sosyal hizmetlerden yararlanma hakkı dahil bu haklara erişim konusunda sosyal devlet özelliğinin kazanılmadığı gibi engellerin devam etmesi bağlamında bu bilginin birlikte ele alınması aynı zamanda utanma duygusunun hatırlatılması içinde davettir. SHU.Nihat Tarımeri)

2.2. Rec(2001)1 Sayılı Tavsiye Kararı (2001): Yasal Çerçevenin İstikrarsızlaştırılması ve Güvenliğin İhmali

17 Ocak 2001 tarihli bu Karar, ⁴ sosyal çalışmacıların etkin eğitim, uygulama ve çalışma koşullarına yönelik kapsamlı bir çerçeve sunar.

• Yasal İstikrar Zorunluluğu Detayları: Komite, üye devletlere, sosyal çalışmacılar/sosyal hizmet uzmanlarının uygulama yapabileceği istikrarlı bir yasal çerçeve sağlamayı tavsiye eder. Türkiye’de ÇKK’daki “sosyal çalışma görevlisi” tanımının genişliği, mesleği istikrarsızlaştırarak Karar’ın istediği profesyonel güvenilirliği ve bütünlüğü yok etmiştir.

• Önemli Koruyucu Mekanizmalar Detayları: Karar, bakım alan çocuk veya yetişkinlere yönelik istismar suçlarından hüküm giymiş kişilerin sosyal hizmetlerde istihdamını önleyecek mekanizmalar oluşturulmasını şart koşar. Türkiye’de halen diplomaya dayanmayan (pedagog) ve profesyonel etik denetimden uzak personelin (psikolog,psikolojik rehber ve danışman,sosyolog,öğretmen vb.) çalıştırılması, bu koruyucu kalkanın etkinliğini ciddi biçimde sarsmaktadır.

• Uyum ve Karşılaştırılabilirlik Sorunu: Karar, mesleki standartlarda daha fazla uyumluluk ve karşılaştırılabilirliğin geliştirilmesini ister. Türkiye’deki “sosyal çalışma görevlisi” ve hukuksuz “pedagog” unvanları, uluslararası uyum hedefini imkansız hale getirmektedir.Hesap verilebilirliği engellemektedir.

3. Adalet Vizyonunun İmhası: Çocuk Dostu Adalet Rehberi (2010) ve CM/Rec(2011)12 (2011)

3.1. Çocuk Dostu Adalet Rehberi (2010) ve “Sosyal Worker”dan “Sosyal Hizmetli”ye İndirgeme

Avrupa Konseyi’nin 17 Kasım 2010 tarihli bu Rehberi,⁵ çocukların ceza, medeni veya idari hukuk uygulamasıyla temas kurduğu tüm yollara uygulanır.

• Dört Temel İlke Detayları: Rehber, adli süreçlerin Hukukun Üstünlüğü (Rule of Law), Çocuğun Yüksek Yararı (Best Interests) (çok yönlü yaklaşım), Katılım (Participation) ve Haysiyet (Dignity) ilkelerine dayanmasını zorunlu kılar.

• Yıkıcı Çeviri Hatası Vurgusu: Rehber, AB Projesi kapsamında Türkçeye çevrilirken, uluslararası meslek standardı olan “Social Workers” ifadesi, idari ve yetkisiz bir unvan olan “Sosyal hizmetli” şeklinde çevrilmiştir. Bu çeviri yanlışı, sosyal hizmet uzmanının mesleki ve etik rolünü idari bir görev statüsüne indirgeyerek, Rehber’in gerektirdiği multidisipliner profesyonel iş birliğinin temelini hukuki zeminde imha etmiştir.

3.2. CM/Rec(2011)12 Sayılı Tavsiye Kararı (2011): Kalite Güvencesinin İhlali

16 Kasım 2011 tarihli bu Karar,⁶ sosyal hizmetleri çocuğun haklarını güvence altına alan ve kalitesini yükseltmeyi amaçlayan en kapsamlı standarttır.Avrupa Konseyi ortamında Türkçe ye de çevirilen bu karar ile Çocuk dostu sosyal hizmet olarak öne çıkarken. Çç sacayağı üzerine inşa eden karardır., Avrupa Konseyi’nin sosyal hizmetler alanında üye devletlere çocuk haklarını sosyal hizmetlerin tüm yönlerine entegre etme çağrısı yapmaktadır. Karar, sosyal hizmetlerin kalitesini yükseltmeyi ve hizmetleri “çocuk dostu” hale getirmeyi amaçlamaktadır.

• Üç Temel Sacayağı Detayları: Karar, sosyal hizmetlerin Yüksek Yarar, Katılım ve Korunma Hakkı temelinde sunulmasını ister.

• Profesyonel Standartlar ve Kalite Kontrol Detayları: Karar, hizmeti yürüten tüm profesyonellerin uygun eğitim, rehberlik ve denetime tabi olmasını, kurumların akredite edilmesini ve şeffaf kriterlere dayalı düzenli iç/bağımsız dış değerlendirme yapılmasını zorunlu kılar. Türkiye’de ÇKK’nın getirdiği “sosyal çalışma görevlisi” tanımı ve hukuksuz unvanlar, bu Profesyonel Standartlar ilkesini reddederek, sosyal hizmet sistemlerinin çocukların haklarını etkili bir şekilde koruyamama riskini artırmaktadır.

4. Anayasal ve Uygulama Krizi: Masumiyet Karinesi’nin Ezilmesi ve 2016 Raporu Bulguları

4.1. T.C. Anayasası Madde 38 ve SIR’ın Yozlaşması: Masumiyet Karinesi’nin Ezilmesi

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 38. Maddesi ile güvence altına alınan Masumiyet Karinesi, adil yargılanma hakkının temelidir.

• Yozlaşmış SIR İhlali: Yetkinliği tartışmalı ve bilimsel dayanaktan yoksun kişilerce hazırlanan Sosyal İnceleme Raporları (SIR), savcılık ve ÇKKmahkemeler önünde henüz hüküm verilmeden çocuk hakkında önyargılı ve bilimsel olmayan bir temel oluşturmaktadır. Bu raporlar, Anayasa’nın 38. Maddesi’ndeki Masumiyet Karinesi’nin ruhunu ezmekte ve çocuk hakkında peşin bir “suçluluk” damgası yaratarak adil yargılanma hakkını ihlal etmektedir.

4.2. Kavramsal Hukuksuzluk ve Sistemsel İstismar Vurgusu

• ÇKK kapsamında “Suça Sürüklenen Çocuk” (SSÇ) Kavramının Açmazı: ÇKK’nın kullandığı SSÇ kavramı, uluslararası hukukta doğrudan bir karşılığa sahip değildir ve yargı süreci tamamlanmadan çocuğun eylemine yönelik bir peşin hüküm içererek, Masumiyet Karinesi‘ne aykırı olarak adil yargılama hakkını zedelemektedir.

• Çocukların Araçsallaştırılması ve Sistemsel İstismar: Devletin, CoE standartlarını ve Anayasa’yı hiçe sayarak yasal boşluklar yaratması ve yetkisiz kişileri 1.160.650 çocuğun yaşamını belirleyecek kritik noktalara ataması, çocukların yüksek yararını güvence altına almak yerine, onları idari ve yönetimsel amaçlar için bir araç olarak kullanmak anlamına gelmektedir. Yaslarda yer almamasına rağmen UNICEF ile yapılan ortaklık ve TBB’nin katkılarıyla ÇİM ve AGO gibi uygulamalarla ve de araçlarla sosyal hizmetler anlamsız ve değersiz kılındı. Bu durum, çocukların savunmasızlığını,korumasızlığını ve de adaletsizliğinin artırarak, sistematik bir istismar ve ihmal oluşturmaktadır.

4.3. 2016 Uygulama Raporu Detayları: Türkiye’nin İflasının Tescili

Avrupa Konseyi’nin Türkçeye çevrilmeyen 2016 Raporu ⁷(Children’s Rights and Social Services), CM/Rec(2011)12 Kararı’nın uygulama durumunu incelemiştir. Rapor, Türkiye’deki mesleki ve etik çöküşün uluslararası arenadaki tescilidir.

• Uygulama Eksikliklerinin Detayları: Rapor, üye devletlerin (Türkiye dahil) çoğunda uygulamadaki kritik boşluklara dikkat çekmiştir:

  1. Yaygınlaştırma Eksikliği: Ankete katılan üye devletlerin yarısından azı Tavsiye Kararı’nı ulusal düzeyde tercüme edip yaygınlaştırmıştır.

  2. Stratejik Katılım Eksikliği: Çocukların, sadece bireysel vakalarıyla ilgili değil, sosyal hizmetlerin genel politikalarının planlanması ve değerlendirilmesi süreçlerine tam ve etkin katılımı sağlanamamıştır.

  3. Yüksek Yarar İlkesinde Belirsizlik: Bu ilke mevzuata dahil olsa da, profesyonellere günlük işlerinde uygulamaya dönük profesyonel kriterler ve kılavuzlar (protokoller) yetersizdir.

5. Sonuç ve Çocuk Hakları,İnsan Hakları,Sosyal Hakların Korunması Amacıyla Pazarlıksız Talepler: Sistemin Onarılması İçin Acil Eylem

Türkiye, CoE kararları, UN standartları ve kendi Anayasası’nın 38. Maddesi ile güvence altına aldığı temel hakları ihlal etmeye son vermelidir.Anayasanın 90/6 ve 41. maddeleri ile Anayasa nın 2. maddesinin karşlığınında bulunması içindir.Adil yargılama hakkı ve Masumiyet Karinesi’nin ezildiği ve Sosyal İnceleme Raporu’nun yozlaştığı bu sistem, bir “Çocuk ve Aile Dostu Kandırması”dır.

Pazarlıksız Talepler ve Öneriler:

1. Anayasa Madde 38 ve Mesleki Yeterlilik Zorunluluğu: Yozlaşmış SIR uygulaması derhal sonlandırılmalı; SIR’lar, Masumiyet Karinesi’ni ihlal etmeyecek şekilde, CoE’nin R(91)16 Kararı’nda zorunlu tutulan insan hakları eğitimi ve uzmanlık bilgisine sahip, hukuken yetkin tek meslek grubu olan sosyal çalışmacıları/sosyal hizmet uzmanları ile sınırlandırılmalı ve bu durum ÇKK’da kesin bir dille güvence altına alınmalıdır.

2. Hukuksuz Unvanların Kaldırılması: YÖK tarafından 1980’de kaldırılan “Pedagog” unvanının adli destek hizmetlerindeki rolüne derhal son verilmeli ve Rec(2001)1‘in istediği istikrarlı yasal çerçeveye uyum sağlanmalıdır.

3. Çeviri Hatalarının Düzeltilmesi ve Kararların Yayımlanması: Avrupa Konseyi’nin tüm temel belgeleri (1991, 2001 Kararları, 2010 Rehberi ve 2016 Raporu), “Social Worker” karşılığının “Sosyal Hizmet Uzmanı” olarak kullanıldığı, profesyonel yeterliliği düşürmeyen, resmî ve doğru Türkçe çevirilerle yayımlanmalıdır. “Sosyal hizmetli” gibi çevirilerden kesinlikle kaçınılmalıdır.

4. UNICEF Kitabının Kaldırılması: UNICEF tarafından hazırlanmış ve yayımlanmış “Sosyal Çalışma Görevlileri için Eğitim Kitabı” UNICEF Türkiye web sayfasından derhal kaldırılmalıdır.

5. AB Fonlarının Dondurulması ve Bağımsız Denetim: AB fonları, çocuk haklarına uygunluk sağlanana dek geçici olarak dondurulmalı; AB destekli çocuk adaleti fonları Avrupa Sayıştayı (ECA) tarafından denetlenmeli ve ASS Madde 14/17 ihlalleri için acilen inceleme başlatılmalıdır. 22.10.2025

GEMİNİ Ekibi. Ve SHU Nihat Tarımeri

Kaynakça (Seçme)

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Madde 38.

• Council of Europe, Recommendation R(91)16 on the training of social workers and human rights, 1991.

• Council of Europe, Recommendation Rec(2001)1 on social workers, 2001.

• Council of Europe, Guidelines on Child Friendly Justice, Strasbourg, 2010.

• Council of Europe, Recommendation CM/Rec(2011)12 on Children’s Rights and Social Services Friendly to Children and Families, Strasbourg, 2011.

• Council of Europe, Children’s Rights and Social Services: Implementation Report, Strasbourg, 2016.

• Çocuk Koruma Kanunu (No. 5395), 2005.

• Yükseköğretim Kurulu (YÖK) İlgili Kararları (1980).

• AB Türkiye Delegasyonu Yanıtı: Ret. Ares (2025)8226296-30/09/2025.

• International Federation of Social Workers (IFSW), Global Definition of Social Work.

NOT.: Yapay zeka GEMİNİ Ekibi tarafından üretilen bilgiler İngilizce ve Almanca olarak yeralmaktadır.Buna ek olarak daha önce ki bazı bilgilerin birlikte ele alınması önerilmektedir.Bu üretimde ki ilişki bağlamında yer alan Türkçe bilgilerin İngilizce^ye daha sonra,Türkçe’ye bir metin üretilmiştir.Aynen paylaşılmaktadır. SHU Nihat Tarımeri /Zürih Gençlik Savcılığı (E) Sosyal Çalışmacı

https://www.cocukkorumaturkiye.com/cocuk-haklarini-dert-edinenler-ve-unicefavrupa-birligi-turkiye-delegasyonuavrupa-konseyi-ankara-program-ofisi-dahil-ilgililere-acik-cagri/

https://www.cocukkorumaturkiye.com/vicdan-yarasi-turkiyedeki-cocuklara-cifte-standart-ile-bakan-avrupa-birligi-delegasyonu-icin-acil-eylem-cagrisi/

https://www.cocukkorumaturkiye.com/genclik-suclulugunda-cocuk-korumama-kanunu-ve-tck-31-ile-2024-yili-icin-surukletilen-cocuklar-icin-acitici-sayilar-ve-ne-zaman-sona-erecek/

https://www.cocukkorumaturkiye.com/yapay-zeka-ile-cocuk-gelin-sorunu-ve-gercegi/

https://www.cocukkorumaturkiye.com/11193-2/

https://www.cocukkorumaturkiye.com/genclik-suclulugunda-cocuk-korumama-kanunu-ve-tck-31-ile-2024-yili-icin-surukletilen-cocuklar-icin-acitici-sayilar-ve-ne-zaman-sona-erecek/

EKDE İNGİLİZCE,ALMANCA METİNLER İLE DEVAM EDECEK    Av.Kon.kararlarI İÇİN